تکمیل کالای نساجی، روش ها و تکنیک ها

تکمیل کالای نساجی به هرگونه عملیاتی گفته می‌شود که سبب بهبود ظاهر یا ایجاد ویژگی در پارچه بعد از ترک آن از ماشین بافندگی یا دوخت می‌شود. تکمیل یا فینیشینگ، در دسته نهایی است که پارچه‌ نساجی کامل‌شده را از طریق پارچه‌های خام تولید می‌نماید، قرار می گیرد.

معمولا تکمیل منسوجات، شامل روش‌هایی چون شستشو، خشک کردن، فرآیندهای مکانیکی یا شیمیایی و موارد دیگر است، که طی یک یا مرحله بر روی محصولات نساجی انجام می‌گیرند تا بسته به کاربرد نهایی محصول، مشخصات اساسی آن از قبیل نفوذ رنگ، قابلیت‌چاپ، رطوبت‌پذیری، رنگ پذیری، زیر دست منسوج و ظاهر را تقویت نمایند. مرحله تکمیل، نقشی بنیادینی در تعالی نتایج تجاری منسوجات ایفا می‌کند که قویا وابسته به نیازهای بازار است.

شرکت دانش بنیان شیمیایی سلیس تولید کننده انواع مواد تعاونی نساجی از جمله مواد کمکی بخش تکمیل میباشد.

عملیات تکمیل چیست؟

آیا پارچه‌ای را دیده‌اید که از دستگاه بافندگی خارج می‌شود؟ معمولا احساس می‌شود که این پارچه‌ها، کثیف بوده و با لکه همراه هستند، به همین دلیل آنها را پوشاک خاکستری می‌گویند. پارچه رنگی که برای ساخت پوشش آنها را خریداری می‌کنیم، پارچه غیر‌سفید و کثیفی است که معمولا به‌رنگ خاکستری است. اما بیشتر پارچه‌های دیگری که از فروشگاه خریداری می‌کنیم، هموار تمیز و پاکیزه هستند.

در این بین چه اتفاقی افتاده است؟ بله، عملیات تکمیل اعمال شده است.
تکمیل فرآیندی است که بعد از بافت یا دوخت، بر روی پارچه اعمال می‌شود تا ظاهر، زیر دست منسوج و عملکرد آن تغییر کند. وقتی تکمیل، مثلا بر روی کتان اعمال شد، بسیار درخشان‌تر، قوی‌تر و مقاوم‌تر به شستشو می‌شود. همچنین سایر عملیات تکمیلی باعث نرم‌تر شدن و سخت‌تر شدن پارچه می‌شوند و موجب مقاوم شدن آنها به آب یا لکه و …  می‌گردند.

طبقه‌بندی عملیات تکمیل:

عملیات تکمیل را از نظر پایداری می‌توان به‌صورت زیر دسته‌بندی کرد:

• موقت
• دائم
• ثابت

از نظر روش های اجرا به سه دسته غیر مداوم، نیمه مداوم و مداوم تقسیم می شوند.

نوع دیگری از دسته بندی به صورت تکمیل مکانیکی و تکمیل شمیمیایی می باشد..

مکانیکی:

کالندر:

نوعی تکمیل موقت و خشک است. که سبب خواباندن پرزها، عایق شدن کالا و ثبات ابعادی در جهت طول می گردد. اثر این تکمیل با شست و شو از بین می رود.

Embossing:

نوعی تکمیل دائم و خشک است که مناسب الیاف مصنوعی می باشد. این عملیات در دمای انتقال شیشه ای و توسط یک غلتک طرح دار انجام می شود.

Sueding:

نوعی تکمیل خشک است که به منظور ایجاد کرک در الیاف کوتاه استفاد می گردد. در واقع خار زنی الیاف کوتاه می باشد.

Raising-napping:

خارزنی الیاف بلند است که به پارچه حالتی مخملی شکل می دهد. این تکمیل نوعی تکمیل خشک است.

Singeing:

وجود پرز در الیاف طبیعی ایجاد مشکل می کند ازین رو به منظور بهبود رنگپذیری این الیاف از پرزسوزس استفاده می شود. این تکمیل نوعی تکمیل خشک است.

استنتر:

نوعی تکمیل خشک است که سبب تثبیت ابعادی عرضی از طریق گرما و حرارت می گردد.. این دستگاه در دو مدل سوزنی و گیره وجود دارد.

Compacting:

نوعی تکمیل تر است که به کمک بخار آب و فشار دو غلتک سبب اقزایش تراکم پارچه می گردد.

Sanforizing:

مشابه تکمیل compacting می باشد با این تفاوت که در این روش تعداد غلتک ها بیش از 2 می باشد. ، این فرآیند برای کنترل میزان آب رفتگی یا جمع شدگی پارچه انجام می شود.

سوراخ کاری و برش

پارچه های بی بافت چندلایه تولید شده بسیار سفت و سخت هستند و بنابراین برای تولید پوشاک مناسب نیستند. این امر به این دلیل اتفاق می افتد که الیاف مجزا مثل رشته های نخ در پارچه های بافته شده یا بافتنی، نمی توانند در خلال ارتباطی که با هم دارند، جابجا شوند. برش و سوراخکاری دو روش عملی برای لخت شدن یا افتادگی پارچه های بی بافت چندلایه هستند.

سوراخ کردن

روش آرتوس (Artos)، روشی برای سوراخ کردن پارچه است که در آن بافت پارچه با استفاده از مواد شیمیایی پیوند یافته است و با استفاده از سوزن های داغ سوراخ می شود. این فرآیند نه تنها سوراخ های پارچه را منگنه می کند، بلکه به دلیل پیوندهای تقاطعی و تغلیظ عامل پیونددهنده باعث محکم شدن بافت پارچه می شود. شرکت مجارستانی تیمافورگ (Temaforg) از روشی مشابه برای سوراخ کردن بافت های تولیدشده از الیاف مصنوعی برای تولید پارچه های بی بافت چندلایه که مستحکم و در عین حال به اندازه کافی برای استفاده به عنوان مصالح ساختمانی و عایق کاری مناسب هستند، استفاده می کند.

برش

فرآیند برش پارچه در ابتدا به منظور افزایش خاصیت نرمی و لختی لایه های نازکی توسعه پیدا کرد که توسط شرکت بریویتیم (Breveteam) برای تولید آسترلایی، به ویژه آسترلایی های چسبان کارگذاشتنی مورد استفاده قرار می گرفت. طول و فاصله بهینه بین شکاف ها برای دستیابی به حداکثر نرمی و لختی پارچه بدون اینکه باعث کاهش استحکام پارچه شود، می تواند محاسبه شود. فرآیند برش پارچه باعث می گردد تا پارچه بیشترین انعطاف پذیری را در زوایای عمود بر جهت شکاف داشته باشد.
این برش ها توسط یک غلتک که دارای تیغه های کوچک سوارشده بر روی آن است، ایجاد می شوند.

شیمیایی:

• تکمیل های مقدماتی مانند: سختی گیری اب، مرسریزه کردن، سفیدگری و …
• تکمیل های پیشرفته مانند ضد آب، ضد چروک، ضد آتش و …

ضدچروک کردن منسوجات

برای ضدچروک کردن منسوجات تولیدی، می توان از موادی مثل ملامین فرمالدئید، اوره فرمالدئید، دی متیلول دی هیدروکسی اتیلن اوره (DMDHEU)، بوتان تتراکربوکسیلیک اسید (BTCA) و غیره استفاده کرد. این مواد در دماهای بسیار بالا با سلولز واکنش می دهند و باعث می شوند تا منسوجات به صورت دائمی ضدچروک گردند.

مواد ضد الکتریسیته ساکن

الکتریسیته ساکن در پارچه های بی بافت تولید شده از الیاف مصنوعی، به دلیل فقدان رطوبت بازیافتی و قابلیت هدایت الکتریکی به وجود می آیند. این امر می تواند باعث ایجاد مشکلاتی از قبیل درگیر شدن و گیر کردن نخ به نخ مجاور یا چیزهای دیگر، کشیدگی منسوجات در هنگام فرآوری، ایجاد اصطکاک سطحی و خش خش در لباس ها، تخلیه الکتریکی خطرناک الکتریسیته ساکن در محیط های انفجاری و تمایل به جذب گردوخاک موجود در هوا در مراحل فرآوری و استفاده نهایی از منسوجات شود. مواد پادایستا از سه طریق اصلی بر روی منسوجات تاثیر می گذارند.

این مواد باعث بهترشدن هدایت الکتریکی الیاف می شوند. الیاف را با یک لایه نازک از موادی پوشش می دهند که رطوبت را به خود جذب می کنند، در انتهای این روند پارچه ها می توانند بار الکتریکیی را که مخالف بار الکتریکی متراکم شده روی الیاف متشکله آنها است، نگه دارند تا باعث خنثی شدن الکتریسیته ساکن شوند. مواد پادایستا می توانند اثری همیشگی یا موقت داشته باشند. مواد پادایستای بادوام یا همیشگی شامل بخارات فلزات ته نشین شده، کربن های رسانا یا ذرات فلزی بکار برده شده در بیندرها، پلی آمین ها، لانولین های اتوکسیله و نمک های آمونیوم و کربوکسیلیک هستند.

مواد ضدمیکروبی

این مواد برای کنترل کردن میزان باکتری ها، قارچ ها، جلبک ها و ویروس های موجود در بستر منسوجات استفاده می شوند. این روش فرآوری معمولا از پوسیدگی بیولوژیکی منسوجات و یا از رشد ارگانیسم های نامطلوب در منسوجات جلوگیری می کند. موادی که برای عمل آوری ضدمیکروبی استفاده می شوند به شکل گسترده ای طبقه بندی می گردند، اما آنها یا ثابت یا قابل شستشو هستند.

مواد عمل آوری ثابت بادوام هستند اما مواد عمل آوری قابل شستشو ممکن است از طریق مهاجرت، حلالیت یا ساییدگی به محیط اطراف منتقل شوند. یک لیست کلی از موادی که برای عمل آوری ضدمیکروبی منسوجات استفاده می شوند عبارتند از: الکل ها مانند ایزوپروپانول و پروپیلن گلیکول، هالوژن هایی از قبیل کلر، هیپوکلریت، ید، ان کلرامین و هگزاکلروفرن، فلزاتی مانند نیترات جیوه، کلریت جیوه و کلریت قلع، پراکسیدهای مختلف، ترکیبات آمونیوم چهار تایی فنل، مشتقات روغن کاج، آلدهیدها و استرهای اسید فسفریک. برای جلوگیری از غیرفعال شدن، از بین رفتن دوام و یا پوشانده شدن مواد فعال با سایر مواد، باید در استفاده از این ترکیبات دقت کرد.

مواد روان کننده

روان کننده ها یا مواد روان کننده معمولا تحت  عنوان یک فرآیند کمکی برای کمک به کشش پارچه ها به کار می روند و یا فرآیندی برای بهتر شدن قابلیت های الیاف بی بافت هستند. آنها همچنین برای کمک به فرآیندهای دوزندگی، لحاف دوزی، تافتینگ و سایر فرآیندهایی که با ورود سوزن به داخل پارچه انجام می گیرند، استفاده می شوند. روان کننده ها معمولا خاصیتی مشابه نرم کننده ها دارند، اما به صورت ویژه اصطکاک الیاف را کاهش می دهند. مواد شیمیایی رایج روان کننده عبارتند از: روغن های سولفوناته، امولسیون های روغنی، سیلیکون ها، استرها، پلی اتیلن های پراکنده و صابون های اسیدهای چرب. همچنین ممکن است از بسیاری از سورفکتانت ها نیز استفاده شود. در هنگام استفاده از این مواد باید مراقب بود که بیش از حد از آنها استفاده نگردد، زیرا باعث کاهش استحکام منسوجات می شوند.

مواد جاذب اشعه ماورابنفش و تثبیت کننده های پلیمری

اشعه ماورابنفش می تواند شدیدا به پلیمرها آسیب برساند و باعث واریزش نوری، زردشدگی، از بین رفتن استحکام و محوشدگی رنگ ها شود. این آسیب ها به طور کلی ناشی از تشکیل رادیکال های آزاد مخرب در پلیمرها است. این فرآیند تکمیلی می تواند با محافظت از الیاف در برابر جذب نور یا با از بین بردن شیمیایی رادیکال های آزاد از پارچه محافظت کنند. سه دسته اصلی محصولات مورد استفاده عبارتند از: بنزوتریازول های جایگزین، بنزوفنون ها که جاذب اشعه ماورا بنفش هستند و آمین های مانع که جزء واکنش دهنده های رادیکالی آزاد هستند. از آنها می توان در حمام رنگ استفاده نمود یا اینکه آنها را به پلیمرها اضافه کرد.

بیندرهای ترموپلاستیک، رزین ها و پلیمرهای امولوسیون

بیندرها و رزین ها به صورت گسترده ای در مرحله تکمیلی پارچه های بی افت مورد استفاده قرار می گیرند. از این مواد برای افزایش استحکام، کنترل میزان شکنندگی، افزایش قابلیت شکل پذیری یا قابلیت تاخوردگی، افزایش دوام بازدارندگی اشتعال، افزایش کیفیت رنگ، کاهش میزان پرز و کنترل میزان آب رفتگی پارچه استفاده می شود. آنها هنگام قرارگرفتن در معرض حرارت نرم می شوند و هنگام سرد شدن به حالت اولیه خود بر می گردند، به همین دلیل قابل تنظیم هستند. به پلیمرهای امولسیون، لاتکس نیز گفته می شود. بیندرها، رزین ها و پلیمرها رایج شامل اکریلیک ها، پی وی سی، اسید پلی اکریلیک، اورتان ها، نشاسته، وینیل استات و موارد دیگر هستند.

رزین های ترموست و مواد پیونددهنده

این مواد برای تولید منسوجات مقاوم در برابر چروک شدن یا بی نیاز از اتو کردن مورد استفاده قرار می گیرند. آنها برای ایجاد پیوندهای سلولزی که در برابر چروک شدن مقاومت می کنند، پیوندهای بیندار که باعث افزایش دوام پارچه در برابر شستشو می شوند و ایجاد مقاومت در برابر حلال ها مورد استفاده قرار می گیرند. این فن آوری مبتنی بر قابلیت فرمالدئیدها در واکنش با رزین های سلولزی و نیتروژنی است. انواع مهم رزین ها عبارتند از: ملامین فرمالدئید، اوره فرمالدئید و دی متیل اتیلن اوره. این واکنش ها معمولا توسط اسیدها مانند اسیدهای لوری برونشتد (Lowry-Bronsted) یا اسیدهای لوویس (Lewis)، کاتالیز می شوند. مشکلاتی که ممکن است در هنگام استفاده از فرمالدئیدها پیش بیاید عبارتست از: کاهش میزان کشش، تغییر رنگ و بو گرفتن (بوی آمین ها) پارچه.

نرم کننده ها

برای انتقال نرمی، لطافت و انعطاف پذیری پارچه، استفاده از مواد نرم کننده ضروری است. با توجه به ماهیت یونی نرم کننده ها می توان آنها را به دسته های زیر طبقه بندی کرد:

• نرم کننده های آنیونی
• نرم کننده های کاتیونی
• نرم کننده های آمفوتریک
• نرم کننده های غیریونی

در میان آنها، نرم کننده های کاتیونی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند، زیرا بیشتر منسوجات ماهیتی آنیونی دارند. بنابراین نرم کننده های کاتیونی میل ترکیبی نسبت به الیاف منسوج دارند.

شرکت دانش بنیان شیمیایی سلیس با بیش از 30 سال سابقه تولید کننده انواع مواد تعاونی نساجی می باشد. جهت دریافت دیتاشیت و نمونه و یا اطلاعات بیشتر با ما در تماس باشید.